زئولیت یکی از مواد معدنی پرکاربرد در صنایع است که به فراوانی در طبیعت وجود دارد. زمین هایی که بسیار قلیا بوده و همچنین رسوباتی که در دریاها و دریاچه های نمکی ته نشین می شوند، خاستگاه تشکیل زئولیت معدنی هستند. مهم ترین و بارزترین خصوصیتی که منجر به کاربرد گسترده زئولیت در صنایع گردیده، جاذب بودن آن است. یکی از کاربردهای مهم این ماده معدنی در صنعت پرورش آبزیان است.
زئولیت پرورش ماهی
در محل رشد و پرورش آبزیان در اثر انباشت فضولات، غلظت گاز آمونیاک افزایش می یابد. چنان چه میزان آن از 02/0 میلی گرم در لیتر بالاتر رود، سبب ایجاد تورم در آبشش ماهی ها، کاهش فعالیت و رشد، آسیب مغزی آنها و در نهایت مرگ آبزی می گردد. پس بسیار مهم است که غلظت این گاز در حوضچه های پرورش آبزیان به نحوی کنترل شود. به نقل از سایت upm.edu درباره کاربرد این نوع زئولیت:
Zeolites have the capacity to remove ammonia and other nutrients/metabolites from fresh waters by ion exchange and absorption, thus helping to reduce ammonia accumulation which are very toxic to fish and prawn
زئولیت طبیعی به دلیل خاصیت تبادل یونی، ازت آمونیاکی را از آب حذف می کند. در تبادل یونی زئولیت، یون سدیم خود را مبادله می‌کند. به همین علت است که این ماده به زئولیت سدیمی نیز معروف شده است. در میان انواع متعدد زئولیت یافت شده از معادن، کلینوپتیلولیت به عنوان یک مبادله کننده کاتیونی نقش موثری در حذف آمونیوم برکه های پرورش ماهی دارد.
طی این مبادله کاتیونی، زئولیت، یون آمونیوم را در ساختمان خود جذب و یون سدیم را در آب رها می سازد. سال هاست از کلینوپتیلولیت در سیستم های پرورش ماهی مزارع پرورش میگو جهت فیلتر کردن و پاکسازی آب استفاده می شود.
کاربرد زئولیت طبیعی در پرورش ماهی
زئولیت طبیعی به واسطه ویژگی هایی چون ظرفیت تبادل کاتیونی بالا، سطح جذب گسترده و ساختار متخلخل، قادر به جذب و حذف ماده سمی آمونیاک از آب می باشد. بنابراین غلظت آمونیوم را در کل دوره پرورش آبزیان کاهش می دهد. به این ترتیب می توان تراکم بیشتری در پرورش، تکثیر و حمل و نقل آبزیان داشت.
زئولیت در دو مرحله از پالایش آب کاربرد دارد:
- پالایش ثانویه پس از فیلتراسیون بیولوژیکی
- پالایش واسطه ای جهت حذف مواد حامد و یون های نامطلوب
افزودن زئولیت در مکان رشد و پرورش ماهی ها منجر به افزایش کیفیت تولید و کاهش تلفات می گردد. همچنین این ترکیب معدنی ارزشمند با جذب فلزات سنگین و سموم قارچی از مسمومیت های احتمالی ناشی از آن می کاهد.
زئولیت به دلیل برخورداری از خاصیت ضدعفونی کنندگی محیط و سیستم گوارش و تبدیل ازت غیرپروتئینی به نوع پروتئینی و قابل جذب سبب هضم بهتر غذا در آبزیان شده و موجبات تمایل بیشتر ماهی ها به مصرف غذا و رشد بهتر را فراهم می آورد.
این کانی در هوادهی و تامین اکسیژن مورد نیاز آبزیان در مرحله رشد و همچنین پروسه حمل و نقل از استخرهای پرورش ماهی تاثیرگذار است. در محیط های پرورش ماهی میزان فسفات در اثر ته نشینی و جذب کاهش می یابد. این ترکیب معدنی به طور موثری ته نشینی فسفات را تقلیل می دهد. بنابراین نیاز محیط پرورش را به مصرف کود فسفاته کم می کند.
در اینجای مطلب از شما دعوت میکنیم مطلب بنتونیت کلسیم چیست را بخوانید.
از دیگر مزایای زئولیت در استخرها مغذی شدن بیشتر کود جمع شده از محیط می گردد و ارزش غذایی آن را افزایش می دهد. همچنین زئولیت با جذب آمونیوم در عملکرد باکتری های نیتروفیکانت اختلال ایجاد کرده و اثر آن را روی پی اچ می کاهد. بنابراین در تعدیل پی اچ استخر محل زندگی ماهی ها تاثیرگذار بوده و نوسانات پی اچ را به حداقل می رساند.
در مزارع پرورش میگو وجود این ماده معدنی سبب تسهیل پوست اندازی شده و از بروز بیماری ها جلوگیری می کند. همچنین با پوشش دهی مواد آلی بستر و جذب گاز های سمی چون سولفید هیدروژن و متان تاثیر خوبی در رشد میگوها دارد.
طبق بررسی های انجام شده میزان زئولیت آب با درصد بقا رابطه مستقیم داشته و با افزایش اولین فاکتور، دومین پارامتر نیز افزایش می یابد. لذا استفاده از زئولیت در پرورش ماهی ها مناسب ترین و مقرون به صرفه ترین راه دستیابی به حداکثر تولید به موازات کاهش هزینه های نگهداری خواهد بود.
میزان مصرف زئولیت در پرورش ماهی
با توجه به رشد نیاز جامعه به فرآورده های پروتئینی سالم تعداد سیستم های بسته پرورش ماهی رو به رشد است. با توجه به گمبود منابع آبی، لزوم استفاده مجدد از آب مصرف شده پس از پاکسازی و فیلتراسیون بیش از پیش احساس می شود.
طبق بررسی ها هر چه زئولیت مصرفی دانه بندی درشت تری داشته باشد، راندمان بهتری خواهد داشت. به طور معمول وجود 100 گرم زئولیت در هر مترمربع از آب استخر سبب جذب حداکثری آمونیاک شده و ته نشست فسفات را به حداقل می رساند. مقدار و فواصل افزودن زئولیت به آب با توجه به کیفیت آب استخر و شرایط محیطی اندازه گیری می شود.
به طور معمول مقدار مصرف زئولیت در پرورش ماهی در بازه زمانی 8 ماهه به شرح زیر است:
- پیش از آبگیری 300 کیلوگرم/هکتار
- ماه اول 250 کیلوگرم/هکتار
- ماه دوم و سوم 375 کیلوگرم/هکتار
- ماه چهارم و پنجم 500 کیلوگرم/هکتار
- ماه ششم و هفتم 300 کیلوگرم/هکتار
- ماه هشتم 250 کیلوگرم/هکتار
بهترین زمان پاشیدن زئولیت در آب استخرها، هنگام غروب آفتاب است.
خرید زئولیت پرورش ماهی
زئولایف یکی از مراکز معتبر برای خرید انواع زئولیت همچون زئولیت خوراکی، کشاورزی و زئولیت مخصوص آبزیان با بالاترین درجه کیفی است. قیمت محصول بر اساس اندازه دانه بندی، درصد جذب و نوع بسته بندی تعیین می شود. مشاورین ما در این مجموعه آماده ارائه راهنمایی های لازم در خصوص زئولیت پرورش ماهی می باشند. با توجه به گوناگونی انواع زئولیت و مصارف اختصاصی هر نوع در صنایع مختلف، حتما از مشاورات سودمند و رایگان کارشناسان مجرب زئولایف که از مراکز فروش زئولیت می باشد، بهره مند شوید.
سخن پایانی
زئولیت در آب های شیرین نتایج مطلوبی را در جذب 90-80 درصد آمونیاک دارد. حدود 4 روز پس از افزودن کانی به آب، به حالت اشباع درآمده و باید مجددا احیا شود. به این منظور آن را از محیط آبی خارج کرده و در محلول نمک قرار می دهند. سپس آن را خشک کرده و مجددا به آب اضافه می کنند. توجه داشته باشید که پروسه شارژ زئولیت 3-2 بار انجام پذیر است. بعد از آن باید نسبت به تعویض با زئولیت جدید اقدام شود. امروزه در آبزی پروری زئولیت طبیعی برای حذف آمونیاک در آکواریوم ها و مزارع پرورش ماهی آب شیرین به عنوان ماده ای موثر و کاربردی استفاده می شود.
سوالات متداول
1- زئولیت پرورش ماهی چیست؟
زئولیت پرورش ماهی به دلیل خاصیت تبادل یونی، سموم و مواد مضر مانند آمونیاک در آب را در خود جذب می کند و از آسیب رسیدن به ماهی ها جلوگیری می کند. همچنین همانند یک مکش عمل کرده و اکسیژن هوا را به درون آب می کشد.
2- کاربرد زئولیت در پرورش ماهی چیست؟
افزایش کیفیت تولید و کاهش تلفات آبزیان، جذب فلزات سنگین و سموم قارچی، برخورداری از خاصیت ضدعفونی کنندگی محیط و سیستم گوارش و تبدیل ازت غیرپروتئینی به نوع پروتئینی و قابل جذب و هوادهی و تامین اکسیژن مورد نیاز آبزیان در مرحله رشد از مهم ترین کاربرد های زئولیت در پرورش ماهی هستند.
3- بهترین زمان مصرف زئولیت در محل های پرورش ماهی کی است؟
بهترین زمان پاشیدن زئولیت در آب استخرها، هنگام غروب آفتاب است.