بنتونیت بستر مرغداری، ترکیبی معدنی و طبیعی است که در خانواده خاک های رس یا شبه رس طبقه بندی می شود. بنتونیت به عنوان خاک بستر در مزارع پرورش طیور مورد استفاده قرار می گیرد.
بنتونیت خاک بستر
بنتونیت بستر مرغداری یک کانی متورم شونده است که با جذب آب، افزایش حجم یافته و متورم می شود. به این ترتیب قابلیت جذب رطوبت، گازهای مضر و آلودگی های محیط زیست را داشته و مناسب استفاده جهت بسترسازی محیط زندگی دام، طیور، گربه و دیگر حیوانات است.
انواع بنتونیت بستر
بنتونیت بستر بر اساس مورد مصرف خاص، به انواع زیر تقسیم می شود:
- بنتونیت بستر مرغداری
- بنتونیت بستر دام
- بنتونیت خاک بستر گربه
بنتونیت بستر دام به عنوان توکسین بایندر، رطوبت اضافی بستر و خوراک را جذب کرده و مانع کپک زدگی خوراک می شود. همچنین با ورود به بدن حیوانات، سبب هضم و جذب گوارشی بهتر مواد غذایی می گردد.
بنتونیت به عنوان خاک بستر گربه با قابلیت جذب رطوبت بالا، محیطی خشک و بهداشتی برای حیوان ایجاد کرده و مانع انتشار گاز آمونیاک در محیط می شود. همچنین سبب حذف باکتری ها و عوامل بیماریزا از بستر می گردد.
مزایای بنتونیت در بستر مرغداری
از فواید استفاده از بنتونیت خاک بستر در مزارع پرورش طیور می توان به موارد زیر اشاره کرد:
1- جذب رطوبت بالا
گفتیم که بنتونیت به واسطه ساختار خود، خاصیت جذب رطوبت بالا دارد. به این ترتیب کمک می کند بستر مرغداری خشک بماند و از بروز بیماری ها جلوگیری می کند.
2- کنترل بوی نامطبوع
بنتونیت با قابلیت جذب گازهای آمونیاکی و سولفیدهیدروژن، مانع از پخش بوی ناخوشایند فضولات در مرغداری می شود.
3- ضد باکتری
این کانی با داشتن خاصیت ضدباکتریایی از رشد میکروب ها و باکتری های مضر در بستر جلوگیری می کند.
4- قابلیت کمپوست شدن
بنتونیت پس از جمع آوری از بستر مرغداری ها، به عنوان کمپوست یا کود در مزارع و باغات قابل استفاده است.
5- سازگار با محیط زیست
بنتونیت یک ماده طبیعی است و برخلاف مواد شیمیایی و مصنوعی، اثرات زیست محیطی منفی بر جای نخواهد گذاشت.
6- مصرف آسان و بهینه
بستر ساخته شده با خاک بنتونیت به مدت طولانی قابل استفاده بوده و نیاز به تعویض کمتری دارد.
فواید کاربردی بنتونیت در مرغداری ها
از مزایای استفاده از این ترکیب معدنی در پرورش طیور می توان به موارد زیر اشاره کرد:
افزایش بهره وری مرغداری
این کانی ضمن جذب و کاهش رطوبت سبب کاهش استرس و بیماری در طیور می گردد.
کنترل گازهای مضر
بنتونیت بستر مرغداری با جذب آمونیاک متصاعد شده از فضولات پرندگان، مانع از انتشار این گاز بدبو در سالن می شود.
بهبود کیفیت هوا
با جذب آمونیاک و گرد و غبار توسط بنتونیت در مرغداری، کیفیت هوای سالن بهبود می یابد.
افزایش مدت زمان استفاده
بسترهای آماده شده با خاک اره یا کاه نیاز به تعویض مکرر دارند. اما بنتونیت در بستر مرغداری به مدت طولانی تری بدون نیاز به تعویض، ماندگار است.
نحوه استفاده از بنتونیت بستر
آماده سازی بستر به کمک این کانی شامل مراحل زیر است:
1- آماده سازی بستر
ابتدا سالن باید کاملا ضدعفونی و تمیز شود. سپس بنتونیت در مرغداری به صورت یکنواخت پخش گردد.
2- مقدار بنتونیت لازم
به طور متوسط 2-1 کیلوگرم بنتونیت در هر متر مربع سالن لازم است. این مقدار با توجه به شرایط محیط، تعداد پرندگان و ضخامت اجرا قابل تغییر است.
3- نگهداری و نظافت
در صورت نیاز می توان بنتونیت بیشتری به بستر اضافه کرد. در صورت آلودگی زیاد بستر به فضولات، لازم است نسبت به تعویض بنتونیت اقدام شود.
نقش بنتونیت خاک بستر بر سلامت طیور
از جمله اثرات بنتونیت خاک بستر بر بهداشت پرندگان می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- پیشگیری از بیماری های پوستی و تنفسی
- کاهش بیماری های مرتبط با رطوبت
- جلوگیری از آسیب به پای طیور
توجیه اقتصادی استفاده از بنتونیت در بستر مرغداری
اگرچه قیمت اولیه بنتونیت نسبت به سایر مواد سازنده بستر مثل خاک اره، بالاتر است، اما به دلیل طول عمر بیشتر و کاهش بیماری ها و هزینه های بهداشتی، استفاده از آن مقرون به صرفه خواهد بود. همچنین خاک بستر جمع آوری شده از کف سالن، کیفیت مطلوبی جهت مصرف در کشاورزی دارد.
بهترین نوع بنتونیت خاک بستر
در طبیعت دو نوع بنتونیت سدیمی و کلسیمی با غالبیت عنصر سدیم و کلسیم در ساختار کانی وجود دارد. بنتونیت سدیمی قابلیت جذب بالای رطوبت و گازها را داشته و مناسب استفاده در مرغداری هاست. بنتونیت کلسیمی خاصیت جذب کمتری داشته، اما قیمت ارزان تری دارد. این نوع بنتونیت مناسب مصرف در اقلیم مرطوب می باشد.
بنتونیت بستر مرغداری در دو شکل پودری و گرانول قابل عرضه است. نوع پودری، سرعت جذب بالایی دارد، اما نوع گرانول شده، گرد و غبار کمتری هنگام پخش ایجاد می کند. انتخاب دانه بندی مناسب، بستگی به شرایط سالن و سن پرنده ها دارد. بنتونیت مناسب برای بستر حیوانات عاری از مواد شیمیایی مضر و ناخالصی هاست.
مقایسه بنتونیت با سایر مواد بستر
بستر مرغداری را می توان با خاک اره، کاه، پوست برنج و بنتونیت آماده کرد.
- خاک اره قیمت کمتری نسبت به بنتونیت داشته و احتمال رشد کپک و قارچ در بستر آماده شده با آن وجود دارد.
- کاه قیمت کمتری دارد اما نیاز به تعویض مکرر داشته و جذب بوی کمی دارد.
- پوست برنج جذب خوبی داشته، اما نسبت به بنتونیت، توانایی کمتری در کنترل بو و رطوبت دارد.
- بنتونیت نسبت به سایر عوامل تشکیل دهنده بستر، عملکرد مطلوب تری در جذب رطوبت و کنترل بو دارد. همچنین در دوره طولانی مدت قابل استفاده است.
نکات لازم در مدیریت بستر بنتونیتی
- زمان تعویض بستر: دوره تعویض بستگی به تراکم فضولات و میزان رطوبت بستر دارد.
- امکان ترکیب با سایر مواد: خاک بنتونیت بستر به منظور کاهش هزینه ها و عملکرد بهتر، قابل اختلاط با خاک اره، کاه یا پوست برنج است.
- ضخامت خاک بستر بنتونیتی: معمولا ضخامت بستر مرغداری ها 10-5 سانتیمتر است. وجود بنتونیت در لایه بالایی سبب جذب بهتر رطوبت و بو می گردد.
معایب بنتونیت بستر مرغداری
استفاده از بنتونیت بستر ممکن است معایبی به همراه داشته باشد که در مقایسه با فواید و مزایای بی نظیر آن، باز هم انتخاب مناسبی جهت بستر حیوانات خواهد بود. بنتونیت گران تر از برخی مواد سازنده بستر است. این موضوع با توجه به ماندگاری طولانی مدت آن، توجیه اقتصادی دارد. از دیگر اشکالات بنتونیت بستر، گل آلود شدن آن در صورت تهیه نامناسب محیط و رطوبت بیش از حد بالاست. جهت جلوگیری از این اتفاق، تهویه مناسب و کنترل رطوبت محیط ضروری است.
کلام آخر
بنتونیت خاک بستر، ترکیبی معدنی و طبیعی و سازگار با محیط زیست است که علاوه بر بهبود شرایط رشد و نگهداری طیور، اثرات اقتصادی و ریست محیطی مثبتی نیز دارد. با استفاده اصولی و صحیح و مدیریت مصرف، خاک بنتونیت یک سرمایه گذاری ارزشمند برای هر مرغداری است.