بنتونیت یک ماده معدنی کاربردی در صنایع مختلف می باشد. این کانی که نوعی سنگ و خاک معدنی آتشفشانی است، در انواع مختلف در طبیعت وجود دارد. بنتونیت به دلیل بهره مندی از خصوصیات منحصر به فرد، تبدیل به یک ماده ارزشمند قابل مصرف در صنایع گردیده است. این خصوصیات شامل هیدراتاسیون، تورم، جذب آب و گرانروی می باشد.
بنتونیت چیست؟
این ماده معدنی رسی عمدتا حاوی عنصر مونت موریلونیت است. سایر عناصر جانبی موجود در آن کائولن، میکا، ایلیت، فلدسپار، کلسیت و گچ می باشد که تعیین کننده کیفیت و کاربرد آن خواهد بود. بنتونیت به طرز شگفت انگیزی قادر است چندین برابر حجم خود ( تا 14 برابر ) آب جذب کرده و به یک مایع ژلاتینی چسبناک تبدیل شود. به همین دلیل به عنوان یک ماده جاذب ارزشمند مورد استفاده قرار می گیرد. سایت imerys در تعریف بنتونیت گفته است:
Bentonite is a highly absorbent, viscous plastic clay which is a valuable binding, sealing, absorbing and lubricating agent in a huge variety of industries and applications.
bentonite clay چیست؟
در جواب این سوال که bentonite clay چیست و چه کاربردی دارد، سایت گفته است:
Bentonite clay, also known as montmorillonite clay or calcium bentonite clay, is an ancient home remedy that is used for a variety of skin issues. It is a fine powder obtained from volcanic ash.
انواع بنتونیت
انواع مختلفی از بنتونیت بر اساس عنصر غالب موجود در آن وجود دارد. در واقع نامگذاری آنها نیز بر اساس غالبیت این عناصر صورت می پذیرد. از میان انواع مختلف این ماده معدنی که به آنها اشاره خواهیم کرد، بنتونیت سدیم از ارزش بالاتری برخوردار می باشد.
بنتونیت سدیم
از نظر ویژگی تورمی، بنتونیت سدیم در دسته تورم بالا قرار گرفته و از نوع رسوبی است. همانطور که از نامش پیداست، در شبکه کریستالی این کانی مقادیر زیادی سدبم وجود دارد. این ماده از قدرت انبساط بالا هنگام مواجهه با رطوبت برخوردار بوده و قادر است تا چندین برابر جرم خشک خود، آب جذب کند. این کانی، ارزشمندترین نوع بنتونیت به لحاظ اهداف صنعتی محسوب می شود.
به دلیل خاصیت کلوئیدی بالا، از آن به عنوان گل حفاری در چاه های نفت و گاز و تحقیقات زیست محیطی استفاده می گردد. همچنین به دلیل متورم شدن ناشی از جذب آب می تواند نقش یک درزگیر عالی و عایق شونده را ایفا کرده و مانع نفوذ رطوبت و مواد شیمیایی به شکاف ها می گردد.
بنتونیت کلسیم دار
این ترکیب معدنی یکی دیگر از انواع بنتونیت و در واقع اصلی ترین ترکیبات تشکیل دهنده پوسته زمین است. از خصوصیات آن می توان به قدرت جذب چربی ها و روغن ها و همچنین یون ها در محلول اشاره کرد. لذا می تواند نقش تمیزکننده صنعتی را ایفا کند. همچنین یونیزه بودن اغلب سموم مضر برای بدن انسان، دام و طیور، بنتونیت کلسیمی می تواند در امور سلامت و بهداشت نیز موثر باشد.
از آنجا که این ماده از خاصیت تبادل یونی برخوردار است، با افزودن محلول کلرید سدیم ( آب نمک) به آن می توان آن را به بنتونیت سدیم دار تبدیل نمود. این نوع بنتونیت بر خلاف نوع سدیمی، تورم پذیری پایینی دارد.
بنتونیت پتاسیم
این ماده معدنی طبیعی با نام بنتونیت پتاس نیز خوانده شده و حاوی عنصر پتاسیم و حاصل تغییرات خاکستر آتشفشانهاست. این کانی سرشار از پتاسیم در مصارف غذایی مورد استفاده قرار می گیرد.
بنتونیت آلومینیوم
یکی دیگر از انواع بنتونیت معدنی است که عنصر غالب موجود در آن، آلومینیوم می باشد. اما کاربرد چندانی در صنایع نداشته و صرفا به عنوان یکی از انواع بنتونیت موجود در طبیعت به آن اشاره می کنیم.
کاربرد بنتونیت
بنتونیت کاربردهای گسترده ای در صنایع دارد که به اختصار به آنها می پردازیم.
بنتونیت خوراکی
این متریال با قابلیت جذب ناخالصی های موجود در روغن، در فرایند فرآوری و تصفیه روغن های خوراکی ( روغن سویا، نخل، کلزا و … ) اهمیت بسیار بالایی دارد. بنتونیت خوراکی در صنعت تولید مواد غذایی مانند شکر و عسل و همچنین تولید آب معدنی و نوشیدنی های صنعتی به عنوان فاکتور شفاف کننده استفاده می شود.
از دیگر کاربردهای این ترکیب معدنی می توان به عنوان بهبود دهنده بافت محصول در تولید آرد غلات اشاره کرد.
بنتونیت حفاری
در صنعت نفت و گاز، منظور از گل حفاری، بنتونیت حفاری است. نقش آن روانکاری و خنک کردن ابزار به کار رفته جهت حفاری ( سر مته ها ) و آب بندی دیواره چاه هاست. بنتونیت حفاری می تواند در مستحکم سازی دیواره های چاه های ضعیف و ایزوله کردن آنها نقش موثری ایفا نماید.
بنتونیت خوراک دام
انواع بنتونیت کلسیمی و سدیمی در پرورش دام و طیور کاربرد دارد. نقش کانی در این صنعت، کمک به افزایش وزن دام و بهبود رشد گله است. به این صورت که بنتونیت خوراک دام با جذب آلودگی ها و مایکوتوکسین های موجود در روده و دستگاه گوارش دام، زمینه را برای هضم و جذب بهتر مواد غذایی و نهایتا رشد بهتر فراهم می آورد.
افزودن این ترکیب معدنی به خوراک طیور نیز سبب ضخیم تر شدن پوست تخم پرنده ها و افزایش وزن جوجه ها می گردد.
بنتونیت چاه ارت
این ماده به دلیل دارا بودن مقاومت الکتریکی پایین، در حالت عادی نمی تواند خشک شود. بنابراین رطوبت چاه ارت را به خوبی حفظ می کند. مکانیسم عمل آن به این صورت است که پس از پر کردن حفره های موجود در اطراف میله زمین، به ماده ژل مانندی تبدیل شده و به راحتی شسته نمی شود.
بنابراین نقش بنتونیت در چاه ارت را می توان به جهت کاهنده مقاومت زمین و سازگاری با محیط زیست عنوان کرد. همچنین فاقد ترکیبات شیمیایی بوده و مصرف آن به لحاظ اقتصادی مقرون به صرفه است.
بنتونیت کشاورزی
در کشاورزی از بنتونیت کشاورزی می توان به عنوان ماده جاذب رطوبت استفاده کرد. لذا صرفه جویی چشمگیری در مصرف آب خواهد شد. همچنین با اصلاح ساختمان خاک سبب بهبود کیفیت اراضی زراعی و افزایش عملکرد محصولات کشاورزی می شود. به نقل از سایت bentonit درباره کاربرد بنتونیت کشاورزی:
In agriculture bentonite is used as a feed additive, takes an active part in the proliferative processes of organs and tissues, intensifies protein biosynthesis, promotes normalization of metabolic processes, better use of nutrients, minor-nutrient element and vitamins, and stimulates animal productivity
از دیگر کاربردهای بنتونیت در این بخش می توان به مصرف آن در تولید علف کش ها و سموم دفع آفات اشاره کرد.
بنتونیت ساختمانی
در صنعت ساخت و ساز، با افزودن بنتونیت به بتن، آسفالت و سایر مصالح مصرفی می توان به بهبود خواص مکانیکی و عملکرد این مواد کمک شایانی کرد. به عبارت دیگر این ترکیب معدنی منجر به استحکام سازی بیشتر در مصالح ساختمانی می گردد.
بنتونیت ریخته گری
در صنعت ریخته گری فولاد و آهن از این کانی به عنوان یک ماده اتصال دهنده استفاده می شود. به طور معمول در ریخته گری های بزرگ که قالب های خشک مصرف می گردد، از بنتونیت سدیم استفاده می شود. در حالی که بنتونیت کلسیمی در ریخته گری های کوچک که در آن از قالب های مرطوب یا سبز استفاده می شود، کاربرد دارد.
افزودن مقدار کمی بنتونیت به شن سخت سبب می شود ذرات رس به شن و ماسه چسبیده و یک ماسه سبز یا همان توده قالب پذیر را ایجاد کند که در ریخته گری ماسه ای مورد مصرف دارد.
بنتونیت در سرامیک
از بنتونیت در سرامیک سازی، جهت ساخت بدنه بهره برده می شود. این کانی نقطه ذوب پایینی داشته و در اثر گرما، خیلی زود تغییر رنگ می دهد. معمولا لعاب شیشه ای حاصل از ذوب آن دارای رنگ تیره ای می باشد. این ترکیب معدنی به دلیل برخورداری از کاتیون ها، رنگ های متنوعی را در سرامیک و کاشی ایجاد می کند.
معادن بنتونیت ایران کجاست؟
بر اساس تحقیقات، پراکندگی معادن بنتونیت ایران در شش منطقه قرار گرفته. عیار بالای این کانی در ایران سبب شده کشور ما جزء 10 کشور اول عرضه کننده این ماده ارزشمند در دنیا باشد.
مناطق شش گانه دارای معادن غنی و فعال بنتونیت شامل استان های خراسان، کرمان، زنجان، سمنان، اصفهان و طبس می باشند.
قیمت بنتونیت
قیمت این ماده معدنی بر اساس خلوص، دانه بندی و میزان جذب آن تعیین می شود. انتخاب نوع بنتونیت بستگی به کاربرد آن دارد. هر چه قدرت جذب آب کانی بیشتر بوده و باکیفیت تر باشد، قاعدتا قیمت بالاتری خواهد داشت.
خرید اینترنتی بنتونیت
یکی از راه های مطمئن و سریع برای خرید انواع بنتونیت، خرید اینترنتی آن به صورت مستقیم از تولیدکننده است. زئولایف وبسایت فعال در حوزه خرید و فروش بهترین انواع زئولیت سدیمی و کلسیمی از معدن سمنان می باشد. همچنین مشاورین ما با اتکا با تجربه و تخصص خود، آماده ارائه مشاوره رایگان در خصوص این کانی و ثبت سفارشات مشتریان محترم می باشند.
اگر میخواهید بدانید که زئولیت چیست و چه کاربردی دارد، مطلب زئولیت را بخوانید.
سخن پایانی
در این مقاله سعی شد به سوالاتی نظیر بنتونیت چیست و چه کاربردهایی در صنایع دارد، پاسخ داده شود. اکنون با توجه به نقش پررنگ آن در صنایعی چون ریخته گری، بنتونیت در گندله سازی، ساخت و ساز، حفاری، صنایع غذایی، کشاورزی، پزشکی، تولید رنگ و کاغذسازی به راحتی پی به اهمیت این ماده معدنی طبیعی می بریم. بنابراین توصیه می شود با انتخاب محصول مرغوب و باکیفیت، علاوه بر حفظ سرمایه، زمینه را برای افزایش بازده کاری در صنایع مختلف فراهم آورید.
سوالات متداول
1- خاک بنتونیت چیست؟
بنتونیت یک نوع کانی متورم شونده از دسته رس ها یا شبه رس ها است. در گذشته برای شستشو از نوعی خاک به نام گل سرشوی استفاده می کردند که شبیه صابون بود. امروزه این خاک بنتونیت نامیده می‌شود.